Jedna pesnička plovidba i himna panonskom Mediteranu
(Radomir D. Mitrić, Mornarski tango, Connectum, Sarajevo, 2010)
Bez svoje krivice živeći u duhovno oskudnim vremenima, sve slabije osluškujemo glasove oko nas. Ponajpre buku ili tihovanja naših bližnjih, potom onih koji nam dobro žele, a nekmoli šapate koji izviru iz književnosti. I ti tihi vapaji smisla, koji u 20. veku osvajaju konceptualne i teorijske diskurse i obličja, ponovo poniru u svoju matricu. I dok se književnost sve više čini suvišnom, a paradoksalno, sama sobom sve više biva zasićena, zatičemo sebe u eri tržišta, koje je tu istu književnost ubedilo da bude njegov deo. I tako u naša hiperproduktivna knjiška (više prozna nego pesnička) vremena, nasuprot nasilnom proširenju prostora pisane reči, vrednog štiva sve manje biva. I samo posvećenim i prilježnim traganjem ili, pak, osluškivanjem preporuka naših bližnjih koji nam dobro čitanje žele, možemo naići na glasove iz tamne skupine slova na papiru, koji naše vreme duhovno obogaćuju. A takav susret je beskonačno kreativan i plodotvoran.
Na preporuku svoje prijateljice, ne očekujući veći estetski iskorak iz pesničkog miljea mlađe generacije pesnika, počela sam da čitam tekstove mladog pesnika iz Republike Srpske, Radomira D. Mitrića. Ovaj susret, međutim, doprineo je jednom ličnom otkriću. Iako pesnici večno tragaju za jezičkim otelovljenjem emotivno i duhovno fluidnog sveta, kao povlašćenog prostora osvešćenog pojedinca, pesme koje sam imala pred sobom, zadivljujuće, učinile su da pomislim kako je nekome i dalje važan onaj estetski i etički domen egzistencije, koji jedino poetska artikulacija može da podari, u obliku iskonskom, na sušti, liričan način. Ishodište takvog proniknuća u suštinu umetnosti kao esencije života – svestan je i sam pesnik – ima svoju dugu književnu tradiciju, a koja ne bi, da nije takvog pesničkog napora, potencijala i znanja, nanovo oživela. Oživela za duh našeg vremena, ali i kao neminovni progovor prethodnih epoha, bez kojih, svesno ili nesvesno, pesničko iskustvo nije moguće.
Radomir D. Mitrić je pesnik snažnog, ritmičnog, motivski rasprostrtog i šarenolikog, ali melodičnog, smirenog i harmoničnog poetskog glasa, koji gotovo od samog početka, od svoje prve zbirke pesama Nostalgija za punoćom (2004), tvori estetski gotovo ujednačeno uspele lirske tvorevine. Pored ove zbirke pesnik Mitrić (koga s punom odgovornošću možemo nazvati pesnikom, jer je izgradio već sada prepoznatljivu poetiku) ucrtao je trag u savremenoj srpskoj književnoj radionici zbirkama Osvešćenje (2007), Summer Quartette and Story about Mediterranean / Letnji kvartet i Priča o Mediteranu (2008), kao i zbirkom Unutrašnji kvartet (2008).
Ta poetika, kako i sam pesnik ističe, u svom simboličkom potencijalu, temelji se na trima težišnim tačkama: ostrvu, kuli i svetioniku. Ostrvo Mitrić prepoznaje kao „princip izdvojenosti iz tehnokratskog svijeta, i čuvanja Sopstva“. Kula je princip odbrane, a čime reprezentativnije, nego lepom reči i punim jezikom ili kontemplativnom poliglosijom, od tako duhovno okrnjene, no osvajački nastrojene stvarnosti, dok se simbolika svetionika otkriva u mogućnosti poezije, ujedno kao njenom najlepšem zadatku, da se poruka smisla nekome pošalje. Ako je verovati rečima pesnika iskazanim prilikom jednog intervjua,[1] pesnika koji poseduje i iskazuje visok stepen autopoetičke i autokritičke svesti, njegov poetski credo je proistekao iz Borhesove pesme „Himna“, u kojoj ovaj latinoamerički književnik, kako Mitrić veli, „prošlost tretira na način kao da se događa i ovog trena, da nije mrtva. Dragoslav Dedović je jednom prilikom rekao“, Mitrić nastavlja razotkrivanje značenja svog pesničkog pregnuća, „da sam ja pjesnik mediteranske melanholije, možda je to zapravo i najbolja oznaka i sinteza mog pisanja“.
Ono što, međutim, čitalac najpre primećuje prilikom iščitavanja Mitrićevih stihova i saživljavanja sa njegovom magnetski privlačnom pesničkom imaginacijom jeste visok stepen književne i kulturno-istorijske erudicije, te intenzivan, no neposredan intertekstualan ili, po Lindi Hačn, interdiskurzivan razgovor sa zatečenom književnom i umetničkom tradicijom i vrsna razmena starog sa novim nadahnućem, koje uvek proishodi iz Božjeg dara i permanentne Logosne invencije, što je primer prilagođavanja pesničkog jezika, kao vrhunske forme ljudske artikulacije, savremenom trenutku. Svestan takvog poetičkog postulata, Mitrić suvereno vlada znanjem književnosti i smelo se kreće kroz prašumu istorije svetske kulture, tragajući za adekvatnim simbolima kao merom izraza poetskog smisla, koji u svojoj poeziji otvoreno potrebuje i koji kroz svoju poeziju pokušava da iznađe. On sebi pribavlja darove književnih rođaka i prethodnika i stvaralački im pronalazi mesto pri uređivanju sopstvenog pesničkog enterijera, koji i pored tih uticaja prerasta u autentično i inventivno, no prijatno Mitrićevo književno stanište. Ulazeći u ovaj pesnički kutak, zatičemo učenog pesnika, poetu doctusa, poput T.S. Eliota, Ezre Paunda, Vilijama Batlera Jejtsa, Fridriha Helderlina, ili kod nas Vaska Pope, te neosimbolista Branka Miljkovića, Ivana V. Lalića, potom i osvedočenog učenog, tačnije elitističkog poete Borislava Radovića. Zasigurno, drugačije se poezija danas ne može čuti, i ne može obezbediti svoj kulturno-istorijski kod kao garant prisustva. I ovde bismo se unekoliko složili sa promišljanjem još jednog mladog učenog pesnika među srpskim čuvarima lepe reči, Nikole Živanovića, a koji odlučno veli: „Špenglerovski rečeno, ovo vreme je vreme civilizacije – mrtvog stabla autentične kulture, stabla koje dugo trune. Ta zagušenost, to mnoštvo glasova čini suštinu modernog pesnika. Da bi bio na nivou svog zadatka on mora biti učeni pesnik (poeta doctus)“. Svakako je, međutim, da ovaj iskaz, kao i poetički stav samog Mitrića, podrazumeva da se takva kvalifikacija i pozicija obezbeđuje eksplicitnim i transparentnim pesničkim potenciranjem svoje učenosti, te otvorenim prizivanjem tradicije, njenih figura, modusa i likova, kao metafora savremenog doživljaja sveta i čoveka.
Takođe, Mitrićeva pesnička matrica može se pronaći među srpskim neosimbolistima, čije smo najmarkantnije predstavnike već naveli. A sličnosti, posebno na planu autorefleksivnog iskaza, možemo pronaći i sa nekim Mitrićevim malo starijim književnim savremenicima, kakvi su Dragan Jovanović Danilov, Saša Radojčić ili Vojislav Karanović. U ovom ključu posmatrano, sasvim je izvesno da je Mitrić pesnik upečatljive i intenzivne autopoetičke svesti, čiji obrisi i konkretni signali provejavaju od prve zbirke.
Zbirka pesama Mornarski tango[2] odašilje poruku imanentne pesničke samodovoljnosti, u kojoj je smešten arhipelag reminiscencija na ranija književna iskustva, koji se projavljuje kroz metaforičku koprenu u mnogim pesničkim slikama. Čitalac ima priliku da se upusti u čuvenu igru tuge i strasti, igru za koju je uvek potrebno dvoje – muškarac i žena, lirski subjekat i voljena draga ili, pak, pesnik i njegov čitalac. Štaviše, recipijent, prateći cikluse kao veće pesničke jedinice, sledi tragove koraka tanga – Baldosa, Cadencias, Cazas, Cunitas, Cruzada, Sacada, Barrida, Gancho, Salida – kojima je autor svoje cikluse naslovio. Struktura zbirke priziva i njenu semantiku jer ispisujući pesnički ples, igrajući tango poiesisa, stremeći savršenstvu pokreta, odnosno izraza, lirski subjekat oživljava atmosferu duhovne napetosti i ljubavi, podvlači ivicu između erosa i tanatosa, kao graničnih situacija ljubavnog iskustva, ali i intenzivnog pesničkog doživljaja sveta.
U simboličkom lavirintu pesničke knjige Mornarski tango, hodajući kroz besprekornu konstrukciju jezika, uočavamo kako pesnik zaokružuje i precizira obrise svoje poetske misli i imaginacije. Zametnuta pod teretom tišine bosanskog vilajeta, prošarana patnim istorijskim sećanjima i diskursima, pokrenuta nemirom koji donosi percepcija savremenog poretka vrednosti s kojim, naprosto, pesnik ne može da sraste, jer je nemuštost takvog sveta odviše, neprijatno halapljiva, lirska fraza svoju punoću, svoj izraz potražuje iznad iskustva, u širokom geografskom i književnom prostoru. Prostoru jezičke samobitnosti, prostoru sreće. Lirski predeo koji iscrtava Mitrić jeste mediteranski, balkanski, uronjen u antičke vode smisla i značenja, odisejevski imaginiran, jer lirski subjekat sa više lica, ili, možda, mnoštvo različitih lirskih subjekata, igra mornarski tango i priziva homerovsku paradigmu putnika, povratnika. On je sada samo obučen u novo ruho, koje odgovara našem duhu vremena. Prostor prvih civilizacija, Mediteran, prerasta u lajtmotiv poetike Radomira D. Mitrića ili ključan semantički obris koji zadobija valorizaciju u eseju Priča o Mediteranu u delu Summer Quartette and Story about Mediterranean / Letnji kvartet i Priča o Mediteranu. U njemu pesnik, između ostalog, naglašava da je Mediteran „ogledalo čovječanstva i kolevka civilizacije koje utiskuje svoje tragove u budućnost kao nijedno drugo mjesto na zemlji (...) Tu su počele da se pričaju prve priče i tu su izmišljene prve bajke (...) Ali priča o Mediteranu“, ističe Mitrić, „jeste svakako i priča o mom životu“. Ovaj „krovni pojam“ za pesnika je veza između svih nas, ma koliko da smo udaljeni. On sve ucelovljuje, ponajpre na kulturno-istorijski način.
I svojom poslednjom zbirkom Mitrić kao da učvršćuje (nećemo reći zaokružuje, jer mu svakako predstoje nove pesničke varijacije ovog tematsko-motivskog kruga) tu svoju, rečima Marka Krstića, „mediteransku lirsko-dramatičnu mini epopeju“, kojom uposebljava jednu, drevnu a opet u našoj tradiciji tako istrajnu filosofsku i književnu kosmogoniju – antički i biblijski mit – a bez koje naša kultura, naša svest i pevanje nije moguće, ali i preantičke, preistorijske, no potisnute prostore i mitove o Atlantidi i zemlji koja počiva „iznad severnog vetra“, Hiperboreji. Putujući bezgraničnim književnim asocijacijama koje su njegova metaforička ostrva, luke na proputovanju kroz predele poiesisa, lirski subjekat svoje utočište potražuje u voljenoj, kako u telesnom tako i u eteričnom aspektu njenog bića. Time osvaja punoću, time plovidba ima smisla. Jer i sam pesnik, kao svoj pesnički credo, ističe u programskoj pesmi „Mornarski tango“: „More što pjeva u vječno mladoj krvi, / plovidbe, prostranstva, struje i vjetrovi, / i duboka tuga jesu ono što mornara i pjesnika / jednači. I ista draga što na obali čeka da se / svrši Odiseja.“ I mornar i pesnik kao homines viatores, ljudi putnici, pod aulom plavog kao boje duhovnosti, plove iznad puke egzistencije, delima ljubavi prevazilaze telesno, sebe, prostranstva, večno, ali uvek na svoj, unikatni način, tragajući i snevajući smisao. Međutim, iako putnik, savremeni Odisej, izgleda samotnije i izgubljenije: „Dok gledaš kakvog modernog Ulisa / kako spava prekriven krilima od kartona, / na jednom pultu obližnje tržnice, / na kojem svetkuju pčele, ose i muhe, / polako punktirajući dan na ostacima / trulog voća.“ I taj moreplovac, koristeći etimološke sličnosti između portugalske reči za ples (morna), latinske za smrt (mortis) i srpske more, pronalazi dublju vezu ovih pojmova. Pevajući o granici, ističući značenjske paralele između ovih pojmova, on uspeva da ih u svom poetskom svetu simbolički identifikuje i podari im ono značenje na koje u svakodnenom iskustvu nismo navikli, a koje lirskog subjekta suštinski određuje i osmišljava mu put. Taj put, poput tanga, vrludajući prolazi kroz fatum, neizvesnost, potragu, patnju i intenzivno oseća i afirmiše život sam.
Pesnički postulat Radomira D. Mitrića eksplicitno je artikulisan još u knjizi Osvešćenje u pesmi „Izlazak“. To je polazna tačka iz koje Mitrićev lirski subjekat progovara svoju mediteransku tišinu: „Ulicom koju je pojelo vreme koračam, / levantinskim hodom oneobičen, zanemaren / od krajolika što urasta u lažljivi povetarac / koji donosi mirise mora, odozdo s obale, / u ovaj jezivo sneni grad gde se obitava u senci / poput fantazme“. Ali i moto zbirke Mornarski tango, preuzet od Adama Zagajevskog, sugeriše mogući motiv mornarskog, odnosno pesničkog putešestvija Mitrićevih lirskih subjekata: Stigla je vijest: Bah se ponovo probudio i pjeva.
Otuda svest o pesmi, otuda autopoetičko otkriće svog poziva, opet na tragu Mitrićevog uzora Borhesa[3]: „Pjesma vaskrsava tamo gdje umire, / hiperborejski dok cvjetovi gladiola / otvaraju svoje latice u jutru skandinavske / ravnice, dok Hristos hoda na procesiji...“ („Himna vječnog trenutka“) Pesma je ona sila koja negira vreme, koja oplemenjuje svet, koja spaja daljine, koja se ne prepušta hronopijama čovekove istorije, koja inicira sklad i priziva večnost. To je zasigurno znao Borhes. To sasvim izvesno oseća i Mitrić.
Tango jednog mornara, životnog i pesničkog hodočasnika, podrazumeva implicitnog čitaoca koji će u njemu moći da učestvuje, jer zna korake, jer ima erudiciju i pesnički senzibilitet da sa pesnikom zaigra. Njemu se pesnik i obraća u uvodnoj pesmi „Iluminisanje atmosfere“, kao što to, na primer, čini Bodler u svojoj pesmi „Čitaocu“ u zbirci Cveće zla. Tako pesnik postulirajući idealnu atmosferu u kojoj se čitalac može otisnuti na putovanje po gornjim predelima pesništva, podstiče jednu specifičnu, ali trajnu i nikad neizbrisivu korespodenciju između sebe i svog recipijenta, insistirajući, pri tom, na solipsizmu, na buđenju svesti o tome da sve na svetu možda postoji samo zbog nas. A taj je solipsizam, dokazano je, neophodan uslov i stvaranja i čitanja.
Pesnik intenzivno kontemplira nad svetom, sve vreme pokušavajući da iznađe najprikladniju definiciju ili bar približno određenje, koje bi bilo u skladu sa pozicijom koju sam lirski subjekat u odnosu na taj svet može da zauzme, ali iz koje, u krajnjoj liniji, može da zapeva: „Svijet za kojim čeznem je iščeznuo / kao kapljica rose pred toplotom sunčeve / zrake, lađa mog života kad potonu, kao one / u bici kod Trafalgara; i kad mi žene i vino / – ta poslednja pribježišta, nasmiješiše iz ogledala / sjećanja.“ („Vertigo/Dead Sailor’s song/“)
Takav kakav je, u svojim vrlinama i u svojim manama, svet se nužno mora ispitati, mora istražiti. U njega se mora proniknuti, ali povratkom na izvor i iskon tog sveta, na uslov ili suštinu iz koje je stvoren, a što je Logos, Promisao, Reč: „Svijet je nastanjen između naših riječi, / onih na početku i onih na kraju. U njima je / i disanje i izdisanje, sve što jesmo i što / nikad nećemo biti. Treba putovati, otpočeti / sricanje nevidljive zagonetke koja tvori život“. („Početak plovidbe“) Ovde nastaje ta suštinska, pesnička i ontološka paralela između biblijske drame smislenog stvaranja, izrečene na početku Jevanđelja po Jovanu i Mitrićevog motivacionog kruga za pisanje poezije, kao očuđenog oponašanja principa stvaranja iz promisli Božje. I to je uvek tajna, uvek, kako pesnik veli, „zagonetka“, iz koje plovidba otpočinje, koja nagoni na artikulaciju na početku putovanja, ličnog ili kolektivnog, ali i do koje se neminovno, na kraju, stiže.
Tematsko-motivski krug vezan za plovidbu po morskim ili maštenskim predelima sveta i duše proishode iz egzistencijalne patnje lirskog subjekta za zapuštenom esencijom. Tome je doprineo i prelazak drage na kopno, u mirnije i bezbrižnije polje egzistencije u kojem lirski subjekat metafizički ne boravi. „Boli te sve ono što je srušila kula tišine / u tebi. Draga koja te napustila u maglovitoj večeri, predajući se nemiru kojeg će smiriti / neko čije su noge čvrsto na zemlji, / kao ti zaboravu, što se predaješ mornaru, / koji si istinski povezan samo s morem, / sa kapljom slane vode od koje sačinjen bješe / prvi čovjek“. („Konvulsio“) Čitajući ove stihove, kao da osluškujemo prigušenu fado melodiju, sirtaki, bosansku sevdalinku ili melodiju harmonike za tango – bandoneon, melodiju teškog hoda, neispoljene emocije i mediteranske tuge.
Lirski subjekat ovu tezu, ovaj vidik poetičkog kruga i damar pesničkog bila još jednom lirski frazira, ovog puta lokalizujući ga u iskonski predeo sveta, isušenu, ali drevnu panonsku širinu: „Taj unutrašnji zdenac odzvanja / u šumoru naše krvi, u školjkama / naših tijela, od postanja, kako i zapisaše / negdašnji ljetopisci. I kad ponovo izađe / iz zemnih dubina, sve će se opet vratiti na isto“. („Šum Panonskog mora“) A potom će sugerisati i princip pamćenja kao neminovan uslov jezičke artikulacije početka u našoj nesvesnoj suštini: „Taj mrmor hiljadugodišnji pamti / docnije i slova na brzorijekim rijekama / što potekoše, u riječi dok ne sazriše...“
Ljubav i smrt, kao dva pola tematsko-motivske preokupacije pesnika, prepliću se, sukobljavaju i naizmenično iskazuju topos pesničkog poziva – prapočetak nastanka pesme, ontološku srž pesme. Osobenoj viziji voljene i doživljaju ljubavi sa njom najizričitije je posvećen ciklus pesama „Gancho“. U ovom ciklusu najviše se peva i igra tango. Za lirskog subjekta „ljubav je tako ne(do)rečena, / i između nas opstaje, zahvaljujući tome / što je suština u njenim nerazumijevanju.“ („In Corporæ Viræ“) On je doživljava kao rat, kao smrt, kao „izgubljen dom u kojem stanuju mrtvi / kojih se stidimo kad zastudi život u nama“, kao gubitak sebe u prepuštanju voljenoj. Istovremeno, voljena je „riječ koja krvari srce i crta filigranske ožiljke po njemu“. A na pesnik će dva puta ponoviti da je ljubav „istovetna i na dlanovima / i u dubokim zakucima ili lavirintima srca“. Lirski subjekat, mornar i pesnik, i njegova draga prilikom susreta, u celini koju čine, simbolički – „bergmanovski igraju šah“ – prizivajući tako kultnu scena iz filma Sedmi pečat. Ljubavnici iscrtavaju granicu postojanja i ljubavi i njene manifestacije u našem iskustvu. Oni su istovremeno u ljubavi i smrti, ljubavi koja priziva smrt, smrti kao ishodu strasnog naleta ljubavi.
Šta više, ta ekstatična stanja, u kojima se usled naleta ljubavnog doživljaja lirski subjekat nalazi, dodiruju granice božanskog i besmrtnog, što Mitrić nekom vrstom poetičkog hibrisa i naglašava. Taj misaoni aspekt, ponajpre u pesmi „Platonistička“ nalikuje Njegoševom lirskom remek-delu „Noć skuplja vijeka“, u kojoj ljubavni, štaviše, telesni doživljaj i jedinstveni bliski susret sa voljenom, priziva sećanja na onostrano i identifikuje se sa sakralnim. I za Mitrića je ta združenost dva bića „daleki odziv / božanskih sfera, sonorni zvuk / koji osluškujemo od postanja“. Ali i u njima, upravo zbog punoće doživljaja bivstvovanja, uprisutnjenosti za kojom čezne, pesnik naslućuje smrt. Jer je u tim trenucima smrt najbliža.
Mitrić se smrti obraćao i u zbirci Unutrašnji Vavilon. On je uvek posmatra iz više uglova. Razlozi zbog kojih se javlja mogu proisteći iz rata, iz besmisla života, ali i iz ljubavi. Smrt oivičava njegovu poetsku konstrukciju. A iz gubitka, kod autopoetički osvešćenog pesnika, nužno se rađa pisanje i pevanje. Tako pronalazimo motivsku liniju koja se provlači u svim njegovim zbirkama, a koja je posvećena preminulom bratu Vladimiru. Ona je suma pesnikovih kontemplacija i pitanja o razlozima smrti u kojima ne može iznaći nikakav smislen odgovor. Taj tihi lament nad gubitkom umetnički je najsnažnije artikulisan u pesmama „O uzajamnosti“ ili „Bosnian Nocturno“, objavljenoj najpre u zbirci Letnji kvartet, a potom u Unutrašnjem Vavilonu, ali i u pesmi „Zapis o smrti“ u zbirci Mornarski tango. Ipak, „ogrubi i koža, i srce, i suze duplje u pustinje pretvore, / u usahla korita riječna, pa ipak smrt / je janusovsko božanstvo, i poslije svega / izmami osmjeh, ne bezrazložno, a život se nastavlja tamo gdje se mrtvi smiju/ na neki drugi način.“ Lirski subjekat kao da je nakon niza teških momenata proniknuo u tajnu goropadnice, smrti i kao takvu (iznenadnu, nepoželjnu, zastrašujuću) uspeo da je prevaziđe životom koji iz nje, ironično, izrasta na jedan novi, katkad promišljeniji, katkad karnevalsko groteskni način. Pa tako pesnik uspeva trezveno, ne bez manje ironije i neke potajne rezignacije da poentira kako „smrt je silogizam životu, na ovom tamnom / mjestu, gdje teče rijeka suza i miješa se sa ćutanjem / Nila. Krv je manje vrijedna od vode, tu, gdje se / vrlo malo pamti. Caruje pantomima besmisla, / a ljudi sasvim malo govore, strašno gnjevni, / jedni na druge, i na sebe, ne znajući zašto.“ („Kharotum chant“) Čovek određuje smrt prema istorijskom iskustvu, čega, očigledno, Mitrić želi da se oslobodi.
Pevajući o smrti, pesnik se i dalje vraća na besmisao rata, na „doba Aresa“, starogrčkog boga rata, na „doba Sinjore Morte“ u kojem „nalik kartarošima, dželati naroda / boje zemlju u krv“ („Crtica o postkomunizmu“), i priziva Orvelovu Farmu, aludirajući, pri tom, na ono groteskno obličje sveta, koje Volfgang Kajzer razumeva kao otuđeno i etički potpuno izokrenuto. U tom izopačenom ambijentu na kraju 20. veka žive „ljudi zveri“.
Zadržaćemo se na još jednom često obrađivanom motivu u Mitrićevoj poetici, od kojeg nije odustao ni u Mornarskom tangu. Ulazak varvara u grad i konsekvence koje to sobom nosi kao motiv prisutan je, inače, u mnogim delima svetske književnosti (Kavafi, Kuci, Zbignjev Herbert). Toga je svestan i sam Mitrić, zbog čega, u svom maniru, pritrčava da nam to i verbalizuje u nekoj od svojih pesama. Na priču o varvarima, drevnim ili savremenim, naići ćemo u zbirci Osvešćenje u pesmi „Posle varvara“. Uništitelji civilizacijskih tekovina, istovremeno i temelja kulture, prema dubokom pesnikovom uverenju, ne mogu uništiti unutrašnji duhovni prostor ili dušu pojedinca. Ali, njihovi permanentni upadi u naš civilizacijski i duhovni krug, koje iznova i iznova preživljavamo, jeste istorijska karakteristika onog Mediterana o kojem Mitrić sa puno pijeteta peva. U Mornarskom tangu, međutim, ti varvari danas pristižu iz gradova iz „razvijenog“ dela sveta („New York, New Minimalisme“). Plovidba je lirskog subjekta nanela na istočnu obalu Amerike, u Njujork, odakle čujemo lirski glas. On nam sugeriše da se u odnosu na Kavafija i poimanja varvara tokom istorije kulture, na tom mestu nužno menja perspektiva posmatranja fenomena varvarstva. Na takvom lokalitetu savremene civilizacije ljudi su neminovno izgubljeni u kovitlacu vremena i megalopolisnog tesnaca.
Sledeći kulturno-istorijski i duhovni ideal ovog pesničkog glasa, ideal o Mediteranu kao povlašćenom prostoru, ideal o pesmi kao revitalizaciji književnog zapisa, mestu spajanja daljina i mestu iz kojeg izrasta smisao, postajemo svesni i svoje istorijske pozicije, tradicije i prisvajamo jasne, ali nenametljive tragove i naznake onog identiteta koji potrebujemo, da bismo pevali i plovili celim svetom i, istovremeno, uspeli da pronađemo svoju luku. Stoga je zbirka pesama Mornarski tango, ali i celokupan opus pesnika Radomira D. Mitrića, precizan i vredan kompas na tom našem, nažalost, sve ređem, duhovnom i čitalačkom putovanju po nepreglednim površinama srpske poezije.
[2] Knjiga je, sudeći prema rečima autora, dobila naslov prema istoimenoj pesmi Bertolta Brehta, a koju je komponovao Kurt Vejl, dajući joj kabaretski prizvuk.
[3] Up. prema: „Borhes, kojeg smatram najkompletnijim književnikom, upravo je insistirao na tome. Svijet je i koncipiran na takav način, samo treba znati čitati poruke iz te otvorene biblioteke i odabirati prave knjige u procesu iščitavanja svijeta“. (Isto)
Jana Aleksić, Koraci, 9-12, 2011.
